Jakie przepisy reguluje Ustawa o odpadach?
Właściwa gospodarka odpadami ma kluczowe znaczenie dla ochrony środowiska oraz życia i zdrowia ludzi. W celu zapobiegania negatywnym konsekwencjom nieprawidłowego wywozu śmieci proces ten podlega ścisłym regulacjom prawnym określonym w Ustawie o odpadach. Kogo obowiązują zapisy i jakie dokładnie informacje zostały zawarte w akcie prawnym? Dowiedz się więcej o najnowszej nowelizacji Ustawy o odpadach, która obowiązuje od 1 stycznia 2022 roku.
Ustawa o odpadach – co to jest?
Wytwarzanie odpadów i nieprawidłowy sposób ich gospodarowania stanowi obecnie globalny problem, który stopniowo przyczynia się do degradacji środowiska naturalnego. W Polsce proces składowania i wywozu śmieci jest regulowany przepisami ujętymi w Ustawie o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. Zapisy dotyczące prawidłowego postępowania ze śmieciami mają na celu ograniczenie ich wytwarzania oraz wdrożenie właściwych sposobów przekazania ich do ponownego użycia, recyklingu, a także utylizacji.
Ustawa o odpadach jest zgodna z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów, w którym sklasyfikowano odpady według grup, podgrup oraz rodzaju na podstawie właściwości, składników oraz źródła wytworzenia. Podział reguluje uznanie odpadów za niebezpieczne oraz inne niż niebezpieczne, co ma zasadnicze znaczenie dla sposobu gospodarowania nimi.
Kogo dotyczy Ustawa o odpadach?
Przepisom ustalonym w akcie prawnym podlegają wytwórcy i posiadacze odpadów. Pierwsza grupa dotyczy wszystkich, których działalność lub bytowanie przyczynia się do powstawania odpadów, a także każdego przeprowadzającego działania (np. mieszanie, wstępną obróbkę i inne) mające na celu zmianę charakteru lub składu tych odpadów. W przypadku odpadów powstających podczas prac remontowych, budowy, rozbiórek, czyszczenia zbiorników lub urządzeń i konserwacji wytwórcą odpadów jest podmiot świadczący usługi o danym charakterze (jeśli umowa o świadczenie usługi nie stanowi inaczej).
Za posiadacza odpadów uznaje się wytwórcę odpadów lub osobę fizyczną, osobę prawną, jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która jest w posiadaniu odpadów. Zgodnie z tym zapisem właściciel ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości.
Ustawa o odpadach – zasady ogólne gospodarki odpadami
Motywem przewodnim Ustawy o odpadach jest nakaz prowadzenia gospodarki odpadami w sposób zapewniający ochronę środowiska oraz życia i zdrowia ludzi. W związku z tym wprowadzono hierarchię sposobów postępowania z odpadami, czyli wieloetapowy proces opisany dokładniej w kolejnych podrozdziałach aktu prawnego. Należą do nich:
- zapobieganie powstawaniu odpadów,
- przygotowywanie do ponownego użycia,
- recykling,
- inne procesy odzysku,
- unieszkodliwienie.
W celu zachęty i egzekwowania zasad, które spisano w Ustawie o odpadach, stosuje się instrumenty ekonomiczne, a także inne środki motywujące do dbania o środowisko, między innymi: system opłat proporcjonalnie dostosowany do ilości wytwarzanych odpadów, zachęty podatkowe, systemy zwrotu kaucji czy wspieranie badań i innowacji wspierających technologię recyklingu. Wykaz wszystkich zachęt znajduje się w załączniku nr 4a do Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.
Niezastosowanie się do zasad określonych w Ustawie o odpadach i gospodarowanie odpadami w sposób przyczyniający się do degradacji środowiska lub negatywnie oddziałujący na stan zdrowia albo życie innych podlega karom aresztu, lub grzywny. Ponadto inne nieprawidłowości w procesie gospodarowania odpadami określone w art. 194 podlegają wymierzeniu administracyjnych kar pieniężnych.
Jakie zmiany przewiduje nowelizacja Ustawy z dnia 17.11.2021 roku?
Od 2014 roku, w którym sejm RP uchwalił tekst Ustawy o odpadach, pojawiały się liczne nowelizacje wnoszące zmiany w prawie odpadowym. Najnowsze regulacje obowiązują od 1 stycznia 2022 roku zgodnie z wprowadzeniem nowelizacji z dnia 17 listopada 2021 roku. Jedną ze zmian jest dodanie wspomnianego wcześniej załącznika z wykazem instrumentów ekonomicznych i innych środków zachęcających do wdrażania w życie zasad hierarchii postępowania z odpadami. Zmianom uległ również proces uznawania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny – obecnie przyznanie takiego statusu odbywa się na mocy prawa (dawniej nadawano go na postawie uznaniowości). Uzyskanie statusu reguluje spełnienie warunków ogólnych i szczegółowych ujętych w art. 10 Ustawy o odpadach.
Najnowsza nowelizacja szczegółowo określa zasady utraty statusu odpadów. Taki proces jest możliwy, gdy określone rodzaje odpadów po poddaniu ich recyklingowi lub innemu rodzajowi odzysku spełniają warunki określone w art. 14 Ustawy o odpadach.
Wraz z nowelizacją z dnia 17.11.2021 r. do ustawy dodano nowy rozdział dotyczący odpadów budowlanych i rozbiórkowych, który zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2023 roku. Zgodnie z zapisem, odpady budowlane i rozbiórkowe podlegają selektywnemu zbieraniu z uwzględnieniem podziału na:
- drewno,
- metale,
- szkło,
- tworzywa sztuczne,
- gips,
- odpady mineralne (beton, cegły, płytki, materiały ceramiczne, kamienie).
Nowe regulacje nie odnoszą się do gospodarstw domowych i punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz odpadów rozbiórkowych i budowlanych, które nie podlegają obowiązkowi ewidencji odpadów. Odpady, które nie zostały zebrane i odebrane z uwzględnieniem zasad selektywnej zbiórki, podlegają sortowaniu zgodnie z podziałem określonym w ust. 1 art. 101 a.
